MESLEK KAVRAMI
İnsanın yaşamını sürdürebilmek için genellikle yoğun bir eğitim ve çalışmayı gerektiren sürecin sonunda kişilerin kazandığı unvana meslek diyoruz. Kuzgun meslek kavramını: “Batı dünyasında meslekler, alınan eğitim düzeyi ve yapılan görevlerin niteliğine göre, Uzman Meslekler (professions) ve Beceriye Dayalı Meslekler (Vocations)” olarak sınıflandırılmaktadır. Bir meslek sahibi olmak, sağlıklı bir gelişime sahip bütün bireyler için çok önemlidir. Meslek kişinin kimliğinin en önemli kaynaklarından biri olarak toplumda saygı görmesine, başkaları ile ilişki kurmasına, toplumda bir yer edinmesine ve işe yaradığı duygusunu yaşamasına olanak veren bir etkinlik alanıdır (Kuzgun, 2000).
MESLEK NEDİR?
Meslek en genel tanımıyla: “Bir kimsenin hayatını kazanmak için yaptığı, kuralları toplumca belirlenmiş ve belli bir eğilimle kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlikler bütünü.” şeklinde ifade edilebilir. (Kuzgun, 2009).
KARİYER NEDİR?
Kariyer kavramı; bir ömür boyu yaşananlar dizisi, bireyin meslek ve diğer yaşam rollerinin birbirlerini etkilemesi ve izlemesi sonucu oluşan genel örüntü gelişim çizgisinde, özellikle iş ve mesleğe ilişkin ilerleme, duralama ve gerilemeleri de içeren bir süreçtir (Niles, 2009). Kariyer yaşam boyu devam eden bir süreçtir, bir meslek seçmekle veya mesleğe girmekle tamamlanmaz. Kariyer öncesi geçirilen sürecin önemi kadar kariyer esnasında geçirilen sürecin yani mesleğin icrası esnasında yapılanlar, boş zaman faaliyetleri ve toplum rolleri gibi zaman dilimlerini de kapsar. Buradan hareketle kariyer kavramı kişinin hayatının tamamını kapsayan bir süreçtir.
MESLEK SEÇMENİN BAŞLICA AŞAMALARI
Birey mesleğini tercih ederken ilk olarak ilgi istekleri doğrultusunda bir eleme yoluna gider. Bu ilk aşmadan sonra yetenekler devreye girmektedir. Küçük çocukların heves ile ifade ettikleri meslek adlarından bir adım öteye gitmek gerekmektedir zira çocuklar yetenek, mali olanaklar gibi gerekliliklerin henüz farkında değillerdir. Meslek tercihi; olumlu özellikleri olan meslekleri sınamaktır. Bireyin belli bir alanda tercih ettiği meslekler o bireye o anda en olumlu özelliklere sahip görülen yani çekici gelen mesleklerdir. Meslek seçimi ise bireyin tercih ettiği, bir sürü meslek içerisinden birisinde karar kılması ve bunun için çaba göstermesi anlamına gelmektedir. Sonuç olarak aşamalar değerlendirildiğinde istek, tercih ve seçimlerin olduğunu görmekteyiz. Birey tüm başlıkları kendi özelinde iyice değerlendirmeli ve doğru karara varmalıdır. Bu karara varmak için sınav sonucunu beklemek son derece yanlış bir karar olacaktır.
MESLEK SEÇİMİ ETKİLEYEN ETMENLER
Yetenek
İlgi
Değerler
Sosyo-ekonomik düzey
Psikolojik gereksinimler
Başarı güdüsü
Aile ilişkileri
Cinsiyet
HEDEF BELİRLERKEN KARŞILAŞILACAK ZORLUKLAR
Erişemeyecekleri hedefe yönelmeden bir yol haritası çizmek gerekir. Bazı insanlar yeteneklerini abartır. Çevresinde diğerlerinden daha iyisini yaptığı için bencil bir imaj geliştirmiş olabilir. Bu nedenle, gözünü çok yüksek tutarsa daha sonra hayal kırıklığına uğrama riskiyle karşı karşıya kalır. Bu gibi durumlarda, sınav notu ile öğretmenin görüşü arasındaki fark dikkate alınmalıdır. Aynı okulda yüksek başarı gösteren öğrencilerin üniversite ve puanları hakkında bilgi alınabilir. Tüm bunlara rağmen büyük bir motivasyon ve sıkı çalışma ile hedefinize ulaşabileceğinizi düşünüyorsanız deneme yanılma yoluyla test edebilirsiniz.
Çevreden bağımsız karar verebilmek son derece önemlidir. Bazı insanlar karar verme konusunda sorumluluk almak istemezler. Çevresindeki güçlü insanların desteğini kaybetmemek için her zaman onların istekleri doğrultusunda kararlar alırlar. Önemli bir karar durumunda, ebeveynler gibi önemli kişilerin istekleri çatıştığında rahatsızlıktık durumları ortaya çıkar. Böyle bir durumda aile ile ortak bir paydada bulunmaya çalışılmalıdır: En önemli şey, bireyin karar verme becerilerini geliştirmektir.
İlgi ve yetenekleri ayrıştırmak mesleği seçerken en çok zorlanılan alanlardan biridir. Karar vermekte güçlük çeken bazı kişiler, birçok alanda benzer yeteneklere sahip ve birçok alanda ilgileri olan kişilerdir. Örneğin hem dijital hem de sözlü olarak yetenekli ve meşgul olabilirsiniz ya da hem müzik hem de resim konusunda yetenekli ve ilgili olabilirsiniz. Bir öğrenci dijital, sözlü ve yabancı dil başarısını rapor ederse ve hepsine ilgi duyuyorsa önce fen eğitimi alabilir, ardından dilbilim veya sosyal bilimlere geçebilir. Çünkü fen ve matematikten sosyal bilimlere ve dillere geçmek mümkünse bunun tersi neredeyse imkansızdır.
En kötü karar, kararsızlıktan iyidir. Yanlış karar vermekten korkmak varılacak hedeflerden uzaklaştırdığı gibi kişinin kaygılanmasına ve öz değerini yitirmesine sebep olmaktadır. Her kararda risk vardır. Risk almaktan korkan insanlar karar verirken aşırı kaygı yaşarlar. Bir kariyere veya kursa karar verirken endişe duymak doğaldır, yeniden düşünmek imkansızdır veya bu zaman ve para israfına yol açan bir süreçtir. Yükseköğretimde üniversite düzeyinde bölüm değiştirme yeniden inceleme gerektirir, ancak yükseköğretim programını tamamladıktan sonra üniversite düzeyinde bölüm değiştirme mümkündür. Örneğin, yeni bir fizik mezunu bilgisayar bilimi alanında uzman olabilir. Bazı üniversiteler iki disiplinden derece verebilir. Bazı üniversiteler, gençlere yönelik istihdam olanaklarını artırmak ve ana dal ve yan dal adı altında programlar oluşturmak için lisans programlarında çeşitli seçmeli derslere yer vermektedir. Örneğin, birinin ana dal sosyolojisi, psikolojide uzmanlaşmak olabilir. Bu konuda çok fazla endişelenmeden ve elinizden gelenin en iyisini yaparak o an işinize yarayan bir seçeneğe geçmelisiniz. Sonrasında ortaya çıkan fırsatları değerlendirerek başka alanlara geçme fırsatları olacaktır.
KAYNAKÇA
Kuzgun, Y. (2009). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş (4.baskı). Ankara, Nobel Yayınevi.
Niles, G. S. & Harris- Bowlsbey, J. (2009). Career development interventions in the 21st century (3.rd. ed.) New Jersey: Person Education, Inc.
Gonca Tezcan
Kariyer Danışmanı
Comments